عمل جراحی تعویض مفصل زانو و مراقبت‌های بعد از آن

تعویض مفصل زانو که به ان ارتوپلاستی زانو و یا توتال نی ارتروپلاستی (Arthroplasty Total Knee) نیز می گویند نوعی عمل جراحی است که سطوح دردناک و تخریب شده مفصلی با پروتز های مناسب جایگزین می شوند. در مواقعی که به علت آسیب های زانو این مفصل تخریب شده است، دردهای شدیدی در آن ایجاد می شود که ممکن است فرد را حتی از فعالیت های ساده ای نظیر راه رفتن دور کند. درد حتی ممکن است در هنگام نشستن و خوابیدن هم وجود داشته باشد.

اگر استفاده از دارو، تغییر سطح فعالیت های روزمره زندگی و استفاده از عصا هم نتواند کمکی به کاهش مشکلات بیمار بکند معمولاً آخرین اقدام جراحی تعویض مفصل زانو است. تعویض سطوح مفصلی می تواند مشکل درد زانو و تغییر شکل آنرا حل کند و بیمار را به فعالیت های روزمره برگرداند.

هدف از تعویض مفصل زانو

بطور کلی هدف اصلی از تعویض مفصل زانو کاهش درد می باشد. عموما افرادی که به منظور تعویض مفصل به پزشک مراجعه می کنند به دلایل مختلفی دچار درد شدید در ناحیه زانو شده اند.

چه زمانی برای تعویض مفصل زانو بایستی اقدام کرد؟

هنگامی که درد زانو با انجام فیزیوتراپی، دارو درمانی و یا سایر روش های غیر جراحی بهبود نیافت پزشک عمل جراحی تعویض مفصل زانو را توصیه می کند. همواره تاکید می شود که این عمل با هدف کاهش درد شدید زانو انجام گیرد و بهتر است در صورت نداشتن درد در زانو از انجام این جراحی اجتناب گردد.

مزایای تعویض مفصل زانو

• کاهش درد زانو مخصوصا در هنگام راه رفتن و هنگام خواب
• بهبود عملکرد زندگی
• افزایش توانایی فرد در راه رفتن
• بهبود انحرافات ایجاد شده در مفصل زانو

کاندیدهای مناسب تعویض مفصل زانو

• عموما پزشکان تلاش می کنند در بیماران جوان از سایر روش های درمانی مانند دارو درمانی و فیزیوتراپی استفاده کنند. اکثر پزشکان عمل تعویض مفصل را برای جوانان توصیه نمی کنند. سن مناسب برای این جراحی بین 50 تا 80 سال می باشد.
• در افرادی که در تصادفات و یا سانحه ای دچار شکستگی یا خورد شدگی مفصل زانو شده اند. اگر سایر روش های درمانی نتیجه بخش نباشد میتوان از تعویض مفصل زانو برای کاهش درد حتی در سنین پایینتر هم استفاده کرد.
• درد مفصل در بیماران مبتلا به رماتیسم نیز از مواردی است که تعویض مفصل را در سنین پایین تر لازم می سازد.

دلایل درد در زانو

آرتروز یا ساییدگی مفصل

این بیماری علل مختلفی دارد، یکی از این دلایل افزایش سن می باشد. با افزایش سن غضروف ها، منیسک ها و رباط ها تضعیف شده و عملکرد آن ها نسبت به دوران جوانی کاهش می یابد. این امر سبب کاهش فضای بین مفاصل، از بین رفتن غضروف ها، پدیدار شدن پایانه های عصبی و در نهایت احساس درد هنگام حرکت زانو می شود.

بیماری های روماتیسمی

ازجمله این بیماری ها می توان به لوپوس، انواع آرتریت نظیر آرتریت روماتوئید و غیره اشاره نمود. این بیماری های سبب تخریب غضروف های مفصل زانو شده و موجب بروز درد در بیماران می شوند.

تروما یا ضربات

هنگامی که به زانو فردی ضربه شدید وارد شود پیامدهایی چون شکستگی و از بین رفتن غضروف ها، پارگی رباط ها و آسیب دیدگی مینیسک را به دنبال دارد. تمامی موارد فوق به تدریج باعث از بین رفتن غضروف و ایجاد درد زانو می شوند.

سبک نادرست زندگی

از مهمترین دلایل می توان به عادات نادرست نشستن مانند:

• دو زانو وچهار زانو نشستن روی زمین اشاره کرد
• داشتن مشاغل دشوار که نیاز به چمباتمه زدن دارند
• بالا و پایین رفتن زیاد از پله
• استفاده از سرویس بهداشتی ایرانی

تمامی عادات بد ذکر شده می تواند سبب آسیب دیدگی مفاصل زانو، بروز آرتروز و درد زانو شوند

روش های درمان درد زانو

بیمار بایستی در ابتدا به دنبال بهترین پزشک و بهترین جراح زانو باشد. پس از انتخاب پزشکی با تجربه باید یک جلسه مشاوره و معاینه با پزشک داشته باشد. بعد از معاینه و بررسی شرایط بیمار پزشک یکی از روش های درمان که در ادامه بدان اشاره می شود را تجویز می کند.

تغییر نحوه زندگی

پزشکان پس از معاینه و بررسی شرایط زانوی بیمار ، ابتدا تصمیم به تغییر نحوه زندگی بیمار می گیرند. در این مرحله یک برنامه مناسب وضعیت زانوی بیمار توسط متخصص تهیه می شود. همچنین ممکن است در افراد دارای مشاغل سخت تعدیل کار توصیه شود

فیزیوتراپی

هنگامی که تغییر وضعیت زندگی نتیجه بخش نبود پزشک ابتدا روش های غیر جراحی نظیر فیزیوتراپی را تجویز می کند.

دارو درمانی

در این روش درمانی بیمار اقدام به استفاده از دارو ها و مسکن ها جهت بهبود و کاهش درد می کند.

جراحی تعویض مفصل زانو

در صورتیکه تمامی روش های فوق با شکست مواجه شوند و بیمار از درد شدید شکایت کند تصمیم به جراحی و تعویض مفصل زانو می گیرد. لازم به ذکر است که سن و شرایط بیمار دو فاکتور موثر برای استفاده از این روش درمانی می باشد.

آیا عمل جراحی تعویض مفصل زانو همیشه نتیجه مثبت دارد؟

تعویض مفصل زانو در صورتیکه با رعایت شرایط صحیح انجام گیرد یکی از موفق ترین جراحی ها در زمینه ارتوپدی می باشد در جراحی تعویض مفصل زانو همانند سایر روش های جراحی عواملی در نتیجه جراحی موثر هستند. از مهم ترین دلایل و عوامل موثر بر نتیجه جراحی تعویض مفصل زانو انتخاب پزشک خوب و همکاری بیمار با پزشک می باشد.

اقدامات قبل عمل جراحی تعویض مفصل زانو

• بررسی و ارزیابی کامل شرایط بیمار
• انجام آزمایشات لازم مثل آزمایش خون، کشت ادرار
• اگر فرد مبتلا به بیمار خاصی بود بایستی حتما پزشک را مطلع سازد تا ابتدا آن بیماری برطرف شود یا تحت کنترل دربیاید. از مهمترین این بیماری ها فشار خون و قند می باشد. زیرا درصورت عدم کنترل قند بیمار ممکن است فرد دچار عفونت پس از جراحی شود.
• بایستی فرد فاقد عفونت در بدن باشد لذا بدین منظور معاینه دندان ها نیز لازم است. درصورت وجود عفونت در بدن بایستی قبل از جراحی حتما درمان شود تا سبب بروز عفونت پس از جراحی زانو نشود.
• انجام معاینات و آزمایشات عفونت در زنان لذا توصیه می شود زنانی که کاندید عمل جراحی تعویض مفصل هستند ابتدا توسط یک متخصص زنان معاینه شوند تا مطمئن باشند فاقد عفونت می باشند.
• گرفتن رادیولوژی و عکسبرداری تمام قد
• انتخاب پروتز درست توسط پزشک، این مرحله که توسط پزشک انجام می شود بستگی به وضعیت زانو بیمار دارد. در بیمارانی که انحرافات کمی در زانو خود دارند عموما از پروتز های ساده تر استفاده می شود. لکن در صورت وجود انحرافات زیاد و پرانتزی بودن زانو، پزشک از پروتز های پیچیده تری استفاده می کند. این مرحله در نتیجه بخش بودن جراحی های تعویض مفصل مهم و حیاتی می باشد. زیرا اکثر عمل های ناموفق تعویض مفصل به دلیل انتخاب نادرست پروتز ها رخ می دهند.
• دریافت دستورالعمل های لازم پس از جراحی از پزشک مربوطه، به این ترتیب که لازم است پزشک نکاتی از مراقبت ها و اقدامات لازم پس از جراحی را در اختیار بیماران قرار دهد. بیمار نیز بایستی به تمامی نکات توجه کند و طبق دستور پزشک رفتار کند.

چگونگی انجام جراحی تعویض مفصل زانو

پس از بیهوشی عمومی و یا بیحسی کمری بیمار، پزشک برشی را در مفصل زانو ایجاد می کند و به برداشتن مینیسک ها، قسمت های آسیب دیده و استخوان های اضافی داخل مفصل می پردازد. سطوح آسیب دیده به اندازه مناسب و شکل مناسب تراشیده می شوند. سپس جراح اندازه گیری درستی از مفاصل زانو را انجام می دهد تا بتواند پروتز با سایز مناب هر فرد را انتخاب نماید. پس از جایگذاری پروتزکه معمولا با سیمان ارتوپذی فیکس می شود  پزشک  اقدام به بستن پوست و بخیه می  کند.

اقدامات بعد عمل جراحی تعویض مفصل زانو

همکاری بیمار با پزشک از موثرترین عوامل بر نتیجه جراحی می باشد. ازجمله این همکاری ها می توان به انجام تمرینات ورزشی بعد از جراحی اشاره کرد. بیمار اگر به هر دلیلی نتواند تمرینات را پس از عمل انجام دهد نتیجه جراحی قطعا با شکست همراه خواهد بود.

• عمدتا بیماران 2 الی 3 روز در بیمارستان بستری می شوند.
• در صورت مناسب بودن وضعیت زخم می توانند مرخص شوند.
• روز بعد از جراحی فرد می تواند راه برود. توصیه می شود در هنگام راه رفتن  طبق دستور پزشک از واکر استفاده کنند.
• شروع حرکات مخصوص زانو عمدتا 4 الی 5 روز بعد از جراحی آغاز می شود که مستلزم همکاری بالا در بیماران می باشد.
• توصیه می شود رعایت نکات بهداشتی را قبل و بعد از عمل جراحی تعویض مفصل  جدی بگیرید. زیرا در صورت عدم رعایت نکات بهداشتی نظیر بهداشت دندان و غیره عفونت وارد خون شده و از آن طریق به پروتز می رسد و سبب بروز عفونت و از بین رفتن پروتز می شود. در این زمان عمل جراحی مجددا به منظور خارج کردن پروتز آسیب دیده انجام می شود.

انتخاب نامناسب پروتز منجر به بروز چه عوارضی خواهد شد؟

• عدم برقراری بالانس مناسب در قسمت داخل و خارج زانو
• بروز عدم تعادل در حرکت بیمار
• نابرابری در میزان خم و راست شدن زانو

خلاصه اینکه قیل از جراحی بایستی با صبر و حوصله کلیه بررسی های لازم به طور دقیق انجام گیرد و جراح بایستی با معاینه دقیق و کامل کلیه تجهیزات لازم برای جراحی صحیح و درست را فراهم سازد.

پس از عمل نیز همکاری بسیار نزدیک پزشک و بیمار و انجام دستورات پزشک جهت حصول نتیجه مناسب و مطلوب لازم و ضروری است. شما می توانید برای انواع بیماری های ارتوپدی به دکتر هومن یحیی زاده فوق تخصص جراحی زانو مراجعه کنید.

دکتر هومن یحیی زاده

متخصصص ارتوپدی-فوق تخصص جراحی زانو و آسیب های ورزشی

فارغ التحصیل رشته پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی ایران

فارغ التحصیل رشته ارتوپدی از دانشگاه علوم پزشکی ایران ، بیمارستان شفا یحیائیان

فوق تخصص جراحی زانو از دانشگاه علوم پزشکی ایران، بیمارستان شفا یحیائیان …