آیا پای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان قابل درمان است؟

پای پرانتزی حالتی که در آن پاها های فرد شکل خمیده دارد و این خمیدگی به سمت بیرون ایجاد می شود. این حالت در کودکان بیشتر دیده شود زیرا در این سن نمی توانند به درستی روی پاهای خود راه بروند و در رحم مادر نیز پاها حالت خمیده داشته است. اما در سنین بالاتر هنگام ایستادن کودک اگر پاها کنار هم باشند، اما زانوها با هم برخورد نکنند و ساق پا به سمت بیرون خم شود، اصطلاحا گفته می شود کودک دارای پاهای پرانتزی است.

بیشتر نوزادان به دلیل حالت قرار گیری در رحم مادر پاهای آنها حالت پرانتزی دارد. این حالت پس از اینکه کودک شروع به ایستادن و راه رفتن کرد بهبود می یابد. از این رو داشتن پاهای پرانتزی در کودکان زیر 18 ماه طبیعی است. اما اگر این حالت تا سن سه سالگی کودک برطرف نشود مراجعه به جراح زانو ضروری است. ممکن است یک بیماری زمینه ای موجب تغییر شکل پاها به حالت پرانتزی شده باشد.

علل ایجاد پای پرانتزی

همانطور که در بالا اشاره شد داشتن پاهای پرانتزی در سنین خاصی طبیعی است. اما پس از آن دلایل مختلفی از جمله بیماری های مربوط به اسکلت و استخوان می تواند باعث ایجاد پاهای پرانتزی شود. در ادامه به دلایلی که موجب بروز عارضه پای پرانتزی در کودکان و افراد بزرگسال می شود اشاره شده است :

بیماری Blount

در این بیماری استخوان های بالای درشت نی، که بزرگتر از دو استخوان در قسمت پایین ساق است، دچار ناهنجاری می شود. این بیماری باعث رشد قسمت بیرونی استخوان با سرعت نرمال می شود در حالی که سمت داخلی آن به آرامی رشد می کند. این یک ناهنجاری در رشد است که در نهایت باعث خم شدن پاها می شود. راه رفتن کودک در سنین پایین، علامت بیماری Blount و علت ایجاد پاهای پرانتزی است.

راشیتیسم یا نرمی استخوان

این عارضه به دلیل کمبود ویتامین D ایجاد می شود و جز یکی از دلایل بسیار مهم در بروز این بیماری می باشد. افرادی که به راشیتیسم مبتلا هستند معمولا دارای پاهای خمیده می باشند.

کوتولگی

افرادی که دارای بیماری آکوندروپلازیا یا کوتولگی دچار هستند، ساق پای آنها دچار خمیدگی می شود و حالت پرانتزی به خود می گیرد. دلایل متعددی مانند اختلالات ژنتیکی می تواند باعث کوتولگی شود. نوزادان مبتلا به کوتولگی در تبدیل غضروف به استخوان دچار مشکل می شوند در نتیجه منجر به رشد غیرطبیعی اندام و ایجاد پا پرانتزی می شود.

شکستگی ها

شکستگی استخوان پا در دوران نوزادی ممکن است منجر به ترمیم نامناسب استخوان شود که می تواند باعث خم شدن ساق پا شود. این بیماری از نظر پزشکی سودارتروز استخوان درشت نی نامیده می شود.

مسمومیت با فلوراید یا سرب

مصرف بیش از حد فلوراید و بلع سرب می تواند در رشد استخوان تداخل ایجاد کرده و باعث ایجاد ناهنجاری هایی مانند زانوی پرانتزی شود. منبع اصلی فلوراید و سرب آب آشامیدنی است.

چاقی

چاقی یکی از دلایل اصلی ایجاد پاهای پرانتزی است. افرادی و کودکانی که دارای رژیم غذایی نامناسب هستند، به مرور افزایش وزن پیدا می کنند و این امر می تواند باعث شود ساق های نرم و کم رشد کودک تحت فشار قرار گیرد و باعث ایجاد خمیدگی گردد.

تشخیص حالت پرانتزی در پاها

تشخیص پای پرانتزی توسط متخصص ارتوپد و با معاینه فیزیکی و بصری انجام می شود. روش هایی وجود دارد که به وسیله آنها می توان پاهای پرانتزی را تشخیص و میزان شدت آن را نیز تعیین کرد. این اندازه گیری ها شامل این موارد است:

اندازه گیری فاصله بین زانوها در حالی که کودک به پشت خوابیده است. فاصله زیاد می تواند بیانگر ناهنجاری و وجود خمیدگی در پاها باشد.

تصویر تهیه شده با اشعه ایکس می تواند ناهنجاری استخوان و مشکلاتی که در رشد استخوان وجود دارد را مشخص کند که یکی از این عوامل وجود خمیدگی در پاهاست.

آزمایش خون برای بررسی کمبود ویتامین D، سطح آلکالین فسفاتاز سرم، یا وجود بیش از حد سرب و فلوراید در خون نیز دلیل محکمی برای تایید صد درصدی پای پرانتزی است.

درمان پاهای پرانتزی

بسته به سن افراد مبتلا به این عارضه، روش های درمانی نیز متفاوت می باشد. در افراد بزرگسال معمولا فیزیوتراپی بهترین روش درمان برای بهبود این حالت در چاها است. حال آنکه در کودکان استفاده از مکمل هایی مانند ویتامین دی نیز می تواند در کنترل بیماری موثر باشد. همچنین شدت بیماری نیز در نوع مهم است. درمان پای پرانتزی خفیف معمولا با استفاده از بریس ها و یا پا بندی های مخصوص قابل کنترل و بهبود است. در زیر روش هایی که از آن برای درمان این عارضه استفاده می شود به طور مختصر شرح داده شده است :

بریس های پا

پزشک می تواند بسته به شدت خمیدگی پا، پا بند هایی را تجویز کند که فرد یا کودک برای همیشه یا دوره ای خاص از آن استفاده کند. بریس ها تقریباً همیشه اولین گزینه درمانی هستند زیرا غیر تهاجمی می باشند. بریس های پا، که به طور ایده آل برای یک سال و بیشتر استفاده می شوند، می توانند یک درمان مستقل یا همراه با روش های جراحی باشند.

جراحی پای پرانتزی

پاهای پرانتزی را می توان با جراحی اصلاح کرد. البته جراحی بسته به علت ایجاد بیماری توصیه می گردد. روشی به نام استئوتومی می تواند مفصل ساق پا را ثابت و به درستی تراز کند. روش های دیگر شامل پیوند استخوان و قرار دادن یک میله در امتداد استخوان در مواردی که خمیدگی ناشی از شکستگی باشد، می توان موثر واقع شود.

مکمل ویتامین D

مکمل ویتامین D و کلسیم مواد مغذی برای اصلاح و بازسازی استخوان هستند. خمیدگی های ناشی از راشیتیسم تنها با این مکمل ها قابل درمان هستند.

فیزیوتراپی

انجام ورزش مناسب برای درمان پاهای پرانتزی، فیزیوتراپی و توانبخشی به کودک اجازه می دهد تا سبک و الگوی صحیح راه رفتن را بدست آورد. این روش درمانی بیشتر همراه با سایر روش های درمانی مورد استفاده قرار می گیرد. هدف اصلی فیزیوتراپی بازیابی حرکت طبیعی مفصل و بهبود قدرت عضلات است. ویدیو هایی تحت عنوان فیلم اصلاح پای پرانتزی در سایت ای معتبر پزشکی وجود دارد که این تمرین ها را به افراد آموزش می دهد.

دکتر هومن یحیی زاده

متخصصص ارتوپدی-فوق تخصص جراحی زانو و آسیب های ورزشی

فارغ التحصیل رشته پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی ایران

فارغ التحصیل رشته ارتوپدی از دانشگاه علوم پزشکی ایران ، بیمارستان شفا یحیائیان

فوق تخصص جراحی زانو از دانشگاه علوم پزشکی ایران، بیمارستان شفا یحیائیان …